نکته مهم در جریان افزایش سرمایه شرکت سهامی

تغییر سرمایه گاه به اختیار سهامداران و گاه به الزام قانون ( م 141 ) صورت می گیرد. از آن جا که مبلغ سرمایه در اساسنامه شرکت ذکر می شود، بایستی هر گونه تغییر در آن به تصویب مجمع عمومی فوق العاده رسد.پلمپ دفاتر  ضمن آنکه به لحاظ تاثیر آن در اعتبار شرکت و میزان مسئولیت سهامداران در برابر اشخاص ثالث، لازم است مصوبه به اداره ثبت شرکت ها نیز اعلام شود تا برای اطلاع عموم آگهی گردد.
تغییر سرمایه در دو مورد ذیل انجام می شود :

• افزایش

این مورد به دو روش صدور سهام جدید یا افزایش مبلغ اسمی سهام موجود قابل انجام است.
نکته مهم در جریان افزایش سرمایه، امکان کاهش ارزش فعلی سهام و متضرر شدن سهامداران قبلی است. برای روشن شدن مساله به مثال ساده شده ذیل توجه کنید :
شرکت آلفا ( سهامی خاص )
الف – قبل از افزایش سرمایه
1- سرمایه ثبت شده 100.000.000.000 ریال
2- تعداد سهام 10.000.000
3- مبلغ اسمی هر سهم 10.000 ریال
4- دارایی ( سرمایه و غیره ) 500.000.000.000 ریال
5- ارزش فعلی هر سهم 50.000 ریال
ب- بعد از افزایش سرمایه با صدور سهام جدید
1- تعداد سهام جدید 10.000.000
2- مبلغ اسمی هر سهم جدید 10.000 ریال
3- سرمایه افزوده شده 100.000.000.000 ریال
4- تعداد کل سهام 20.000.000
5- کل سرمایه ثبت شده شرکت 200.000.000.000 ریال
6- دارایی ( سرمایه و غیره ) 600.000.000.000 ریال
7- ارزش فعلی هر سهم 30.000 ریال
8- کاهش ارزش هر سهم قبلی 20.000 ریال
برای رفع این مشکل، اولاَ حق تقدم برای سهامداران سابق در خرید سهام جدید پیش بینی شده است. ( م 166 ) و دارندگان حق مزبور می توانند آن را به دیگری بفروشند تا شخص اخیر به جای آنان سهام جدید را از شرکت خریداری نماید. ارزش مالی حق تقدم ، حاصل تفاوت دو ارزش فوق الذکر است.
ثانیاَ ، در صورتی که برخی سهامداران به هر علتی مایل یا قادر به خریداری سهام جدید نباشند و حق تقدم خود را نیز نفروشند، لازم است جریان افزایش سرمایه به نحوی انجام پذیرد که زیان مزبور جبران شود و سهامداران جدید نیز بی جهت منتفع نشوند. ماده 160 سه روش برای این منظور پیش بینی کرده است : عواید حاصله از سابق تقسیم گردد، یا در ازاء آن سهام جدید به صاحبان سهام سابق داده شود. روش مناسب با توجه به ملاحظات دیگر که در مواد بعدی قانون در سیاست متخذه در افزایش سرمایه ذکر شده است، قال تعیین است.

• کاهش

این مورد نیز به دو سبب اجباری و اختیاری صورت می گیرد. اجباری آن زمانی است که بر اثر زیان های وارده حداقل نصف سرمایه از بین رفته باشد. در این حالت مجمع عمومی فوق العاده باید یا کاهش مبلغ ثبت شده سرمایه را به مبلغ موجود تصو.یب کند و یا رای به انحلال شرکت دهد( م 141 ) . کاهش اختیاری سرمایه همواره با پیشنهاد هیات مدیره و تصویب مجمع عمومی فوق العاده میسر است منوط به آنکه به تساوی حقوق سهامداران لطمه نخورد و از حداقل مذکور در ماده 5 نیز کمتر نشود. کاهش اجباری به دو طریق کاستن از تعداد سهام یا مبلغ اسمی آن ها ممکن است ولی در اختیاری تنها می توان مبلغ اسمی سهام را کاهش داد. ( م 189 )